Aseton (Oje Temizleyici) | Sprey Başlıklı | 500 mL

Aseton, keskin, yanıcı, zehirli olmayan renksiz ve çözücü olarak çokça kullanılan, propanon ya da dimetil keton olarakta bilinen (CH3)2CO formüllü organik kimyasal bileşiktir. Kapalı formülü C₃H₆O olarak gösterilir.

Su, etanol ve dietil eterle her oranda karışır. Odunun kuru kuruya damıtılmasından, asetat tuzlarının ısıtılmasından ve teknikte izopropil alkolün bakır katalizörlerinden 250 °C’de dehidrojenasyonundan elde edilir.

Yağ, boya, kauçuk ve diğer maddelerin çözücüsü olarak kullanılır. Ayrıca izopropil alkol, izopren, kloroform, bromoform, iyodoform ve poli(metil metakrilat) (PMMA) gibi ürünlerin elde edilişinde öncü madde olarak kullanılır. İnsan vücudunda, normal metabolizma ürünü olarak yüksek miktarlarda üretilip atılır.

Aseton Tanımlayıcı Bilgiler

• CAS Numarası : 67-64-1
• Beilstein Referansı : 635680
• ChemSpider : 175
• EC Numarası : 200-662-2
• PubChem ID : 180

Aseton Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri

• Kimyasal Formülü : C₃H₆O
• Molar Kütle : 58.080 g·mol⁻¹
• Dış Görünüş : Renksiz sıvı
• Koku : Keskin, meyvemsi
• Yoğunluk : 0.7845 g/cm³ (25 °C)
  
• Erime Noktası : −94.9 °C (−138.8 °F; 178.2 K)
• Kaynama Noktası : 56.08 °C (132.94 °F; 329.23 K)
• Suda çözünürlük ? : Karışabilir
• Çözünürlük : Benzen, dietil eter, metanol, kloroform, etanol
• Buhar Basıncı : 9.39 kPa (0 °C) | 30.6 kPa (25 °C) | 374 kPa (100 °C) | 2.8 MPa (200 °C)
• Asitlik : 19.16 (H₂O) | 26.5 (DMSO)
• Viskozite : 0.306 mPa·s (25 °C)

Aseton Tarihçesi

Aseton ilk olarak Andreas Libavius tarafından 1606’da kurşun(II) asetatın damıtılmasından elde edilmiştir.

1832’de Fransız kimyager Jean-Baptiste Dumas ve Alman kimyager Justus von Liebig, asetonun ampirik formülünü belirlediler.1833’te Fransız kimyagerler Antoine Bussy ve Michel Chevreul, benzer şekilde hazırlanmış bir ürünün daha sonra margarik asitten “margaron” adının verilmesi gibi, ilgili asidin (yani asetik asit) köküne -on ekini ekleyerek asetonu adlandırmaya karar verdiler. 1852 yılında, İngiliz kimyager Alexander William Williamson asetonun metil asetil olduğunu fark etmiştir. 1865 yılında, Alman kimyager August Kekulé asetonun modern yapısal formülünü yayınladı.

Aseton Üretimi

Aseton dolaylı ya da doğrudan propilenden üretilir. Asetonun %83’ü kümen yöntemiyle üretilir, sonuçta aseton üretimi fenol üretimine bağlıdır. Kümen işleminde, fenol ve aseton üretmek için hava ile oksitlenen kümeni üretmek için benzen propilen ile alkillenir:

Diğer işlemler, propilenin doğrudan oksidasyonunu (Wacker-Hoechst işlemi) veya asetona oksitlenen (hidrojeni giderilen) 2-propanol verecek şekilde propilenin hidrasyonunu içerir.

Eski üretim yöntemleri

Geçmişte aseton, örneğin ketonik dekarboksilasyonda kalsiyum asetat gibi asetatların kuru damıtılmasıyla üretiliyordu.

Ca(CH3COO)2⟶CaO(s)+CO2(g)+(CH3)2CO↓

O zamandan sonra Birinci Dünya Savaşı sırasında, Chaim Weizmann (daha sonra İsrail’in ilk başkanı) tarafından geliştirilen Clostridium acetobutylicum bakterisi ile aseton-bütanol-etanol fermantasyonu kullanılarak aseton üretildi. Bu aseton-bütanol-etanol fermantasyonu, daha iyi verime sahip daha yeni yöntemler bulunduğunda sonunda terk edildi.

Aseton Kullanım Alanları

• Kozmetik sektöründe çözücü olarak kullanılır (oje çıkarıcı). Protez tırnakların çıkarılmasında da yüksek saflıkta aseton kullanılmaktadır.
• Boya sektöründe inceltici ve çözücü olarak kullanılır.
• Sanayide çoğu kimyasal maddenin üretimi için kullanılır.
• Asetonun dünya üretiminin neredeyse yarısı methylmetacrylate üretiminde öncü olarak kullanılır.
• Sanayide ikinci ana kullanımı bisfenol A üretiminde kullanımıdır ki bisfenol A; polikarbonat, poliüretan ve epoksi reçineler gibi çoğu polimerin ana bileşenidir.
• Temizlik malzemesi üretiminde kullanılır. Çok iyi bir cam temizleyicidir.
• Makyaj sanatçıları, öğeyi bir aseton banyosuna daldırarak ve ardından yumuşatılmış yapışkan kalıntısını sert bir fırçayla çıkararak peruk ağındaki cilt yapışkanını çıkarmak için Aseton kullanır.
• ABS plastikle basılmış 3D baskılı modellerde baskı çalışmalarının buharla parlatılması için sıklıkla kullanılır. “Aseton buhar banyosu yumuşatma” adı verilen teknik, basılı parçanın az miktarda aseton içeren kapalı bir hazneye yerleştirilmesini ve 10 dakika boyunca yaklaşık 80 santigrat dereceye kadar ısıtılmasını içerir. Bu, kapta bir aseton buharı oluşturur. Aseton, parçanın her yerinde eşit olarak yoğunlaşarak yüzeyin yumuşamasına ve sıvılaşmasına neden olur. Yüzey gerilimi daha sonra yarı sıvı plastiği pürüzsüzleştirir. Parça hazneden çıkarıldığında, aseton bileşeni buharlaşarak camsı pürüzsüz bir parçayı şerit, desen ve görünür katman kenarlarından arındırır; bu, işlenmemiş 3D baskılı parçalarda ortak özelliklerdir.

Aseton Güvenlik

Aseton, konsantre nitrik ve sülfürik asit karışımlarıyla uyumsuzdur. Bir baz varlığında kloroform ile karıştırıldığında da patlayabilir.

Yanıcılık

Aseton aşırı derecede yanıcıdır. Aseton buharları yanıcıdır. Asetonun parlama noktası olan -20 °C’den yüksek sıcaklıklarda %2.5-12.8 konsantrasyonlarda hava-aseton karışımları patlayabilir. Statik elektrikten aseton yanması nadiren gerçekleşir. Kızgın kömüre aseton dökülmesi asetonu yakmaz, çünkü asetonun buharlaşırken verdiği serinlik kömürü söndürür. Aseton 456 °C’de kendiliğinden alev alır. Aseton bazlı oje çıkarıcılar, içindeki su miktarından dolayı saf asetondan daha az yanıcıdır.

Aseton peroksit

Asetonun hidrojen peroksitle tepkimesi sonucu çok güçlü bir patlayıcı olan aseton peroksit oluşur. Kazara aseton ile hidrojen peroksit karıştırıldığında oluşabilir.

Toksisite

Asetonun toksisitesi üzerine çok sayıda çalışmalar yapılmıştır. Solunduğunda ya da yutulduğunda düşük akut ve kronik toksisite göstermektedir. Asetonun, kanserojen, mutajen ya da nörotoksik etkisi bulunmamaktadır. Aseton tahriş edicidir, bu yüzden aseton buharları çok solunmamalıdır.